«رسالۀ توضيح المسائل»، در بردارندۀ يك بخش دين
در طول ساليان درازى كه «رسالۀ توضيح
المسائل» به شكل معمول، بر طبق فتاواى مراجع عظامِ تقليد«اعلى اللَّه كلمتهم»،
منتشر مىشده است، اين رسالهها، تنها مشتمل بر احكام فقهى ـ و آن هم معمولًا نه
به صورت كامل، بلكه بيشتر در محدودۀ مسائل فردى و احكام شخصيّه - بوده و به اين
لحاظ، مسائل فراوانِ ديگرى، چه در بخش فقهى، از قبيل مسائل اجتماعى و حكومتى و
مسائل مستحدثه، و چه در دو بخش ديگر دين يعنى اعتقادات و اخلاقيّات، در رسالههاى
عمليّه نمىآمده است، در حالى كه «رسالۀ توضيح المسائل»، جلوۀ آشكار ديندارى در
صحنۀ انديشه و عمل مؤمنان است و از اين جهت، داراى اهميّت شايان توجّه است، چرا كه
مؤمنين از يك سو بر حسب ايمان و دين‌باورىِ خود، خويشتن را موظّف به انجام فرائض و
ترك نواهى الهى مىدانند و از سوى ديگر، قدرت علمىِ «اجتهاد» و دانش فنّىِ
«استنباطِ» مسائل و تكاليف شرعى، اعتقادى و اخلاقى خود را از منابع اصيل اسلامى
ندارند و از اين رو، براى شناخت اين وظايف سه‌گانه، به دين‌شناسان و خبرگان در امر
معرفت دينى، يعنى به مجتهدانِ جامع‌الشّرايط و مراجع تقليد، مراجعه مىكنند و از
آنان، پاسخ
صفحه 11
سؤالات و راه حلّ مشكلات دينى خود را طلب
مىنمايند.
بنابراين، حقّ، آن است كه رسالههاى عمليّه،
علاوه بر دارابودن احكام شرعىِ مكلّفين، چه در قسمت احكام فردى و چه در جانب
روابط اجتماعى، در بر گيرندۀ اصول كلّى دو بخشِ ديگر دين، يعنى اعتقادات و اخلاقيّات
نيز باشند.